متاورس چیست؟ همه چیز درباره زندگی در جهان دیجیتال

پس از انتشار اخبار تغییر نام فیس‌بوک به «مِتا» (Meta) و صحبت‌های مدیرعامل این شرکت مبنی بر تبدیل‌شدن اکوسیستم فیس‌بوک به یک دنیای مجازی یا همان متاورس (Metaverse)، حالا این سؤال، ذهن بسیاری از کاربران اینترنت را به خود مشغول کرده است که: متاورس چیست؟ کاربرد آن چیست؟ اصلاً این واژه از کجا سر در آورده و فناوری این‌بار چگونه می‌خواهد غافلگیرمان کند؟

اصطلاح متاورس، اولین بار در سال ۱۹۹۲ توسط نیل استفنسون (Neal Stephenson)، نویسنده رمان‌های علمی- تخیلی ابداع و در رمان «تصادف در برف» (Snow Crash)  به کار برده شد. متاورس تصویری از یک دنیای مجازی‌ است که در دل دنیای حقیقی وجود دارد. آنچه استفنسون ربع قرن پیش از تخیل خود آفرید، حالا عاشقان فناوری را به هیجان آورده است. او در بخشی از کتاب خود می‌نویسد:

هنگامی که ۱۰ سال پیش، هیرو نخستین بار این مکان را دید، نرم‌افزار مونوریل هنوز نوشته نشده بود. او و دوستانش برای این که بتوانند به جاهای مختلف بروند، مجبور بودند نرم‌‌افزار اتومبیل و موتورسیکلت بنویسند. آنها نرم‌‌افزارهای خود را بیرون می‌‌بردند و در بیابان سیاهی در شبِ الکترونیکی، با هم مسابقه می‌‌دادند.

حالا گویی دنیا به سمت‌و‌سویی می‌رود که تحقق متاورسِ موردنظر نیل استفنسون، برای اولین بار در تاریخ ممکن می‌شود. مردم بدون ترک‌کردن خانه‌هایشان می‌توانند به هرکجای جهان که می‌خواهند سفر کنند و از تجربه کاملاً بصری و حتی لمسی لذت ببرند. آن‎ها خواهند توانست از طریق تصاویر ارتباط برقرار کرده و در آن فضا دست به خریدوفروش بزنند. آن‎ها همچنین به بازی‌ها، فیلم‌ها، ورزش‌ها، رویدادهای جدید و گونه‌های جدیدی از روایت‌ها دست خواهند یافت؛ بر فراز کوه‌های آلپ از پاراگلایدر آویزان می‌شوند، به ماه پرواز می‌کنند و به‌سرعت به سوی زندگی در جهان دیجیتال حرکت می‌کنند.

متاورس چیست؟

برای درک بهتر مفهوم متاورس بیایید ابتدا نگاهی به معنای آن داشته باشیم. متاورس از دو بخش متا (Meta) و ورس (Verse) تشکیل شده است؛ متا یعنی «ماورا» و ورس هم یک اشتقاق معکوس از کلمه «Universe» است. در نتیجه متاورس یعنی دنیایی ماورایِ دنیای حقیقی ما.

متاورس یک مفهوم گسترده است؛ ولی عموماً به یک دنیای مجازی و ۳ بُعدی گفته می‌شود که افراد مختلف می‌توانند از طریق اینترنت به آن متصل شده و با یکدیگر تعامل داشته باشند.

متاورس را می‌توان به دنیاهایی که توسط واقعیت‌های مجازی و واقعیت‌های افزوده ساخته می‌شوند هم نسبت داد. در واقع متاورس هر دنیای مجازی‌ای است که کاربر می‌تواند در آن شخصیت خود را بسازد و فعالیت‌های مختلفی را انجام دهد.

ظهور و رشد صنعت بازی‌های رایانه‌ای باعث شد تا متاورس و جهان‌های مجازی که بازیکنان در آنها می‌توانند در یک دنیای ساختگی شخصیت خودشان را بسازند، به جاهای مختلف دنیای بازی سرک بکشند و با بازیکنان دیگر تعامل برقرار کنند، به مرحله‌ای تازه وارد شود.

با افزایش نفوذ بلاک چین در دنیای فناوری، پای متاورس به بازی‌های بلاک چینی هم باز شد. در این بازی‌ها، افراد می‌توانند آیتم‌های بازی را در قالب توکن معامله کنند. نوع عملکرد بازی‌های متاورس در بلاک چین، تفاوتی با بازی‌های غیر بلاک چینی ندارد و فقط دارایی‌های بازیکن در بازی به‌صورت توکن در آمده است.

مثلاً در یکی از این بازی‌ها، بازیکنان زمین‌های خود را می‌فروشند یا در بازی دیگر جنگجوها توکن‌هایی از شمشیرها و زره‌های خود دارند و می‌توانند آنها را در بازارهای آنلاین به دیگر بازیکنان بفروشند.

بسیاری از کارشناسان و متخصصان امر معتقدند توسعه بیشتر متاورس تأثیری در بحث مشاغل و زندگی روزمره انسان‌ها نخواهد داشت ولی تأثیر آن در فرهنگ و جامعه به‌عنوان یک کل، انکارناپذیر است. صد البته در ادامه خواهیم دید که در صورت برآورده‌شدن تمام آرمان‌های متاورس، زندگی ما دگرگون خواهد شد.

متاورس یک مفهوم است؛ نمی‌توان آن را یک نرم‌افزار یا یک محیط بازی در نظر گرفت. در واقع متاورس یک جهان مجازی است که کاربران می‌توانند شخصیت خود را در آن داشته باشند و هر کاری که در دنیای واقعی انجام می‌دهند را به‌صورت مجازی انجام دهند.

فیس‌بوک و متاورس

شرکت فیس‌بوک،‌ غول حوزه فناوری، یکی از شرکت‌های پیشرو در حوزه متاورس است. این شرکت پیش‌تر بودجه‌ای ۵۰ میلیون دلاری برای توسعه پروژه متاورسی خود (XR Programs and Research Fund) کنار گذاشته بود.

فیس‌بوک به‌تازگی طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که تمام خدمات خود را زیر چتر نام «مِتا» (Meta) ارائه می‌کند. این تغییر نام،‌ یعنی شبکه‌های اجتماعی فیس‌بوک و اینستاگرام و پیام‌رسان واتس‌اپ از این پس زیرمجموعه‌های متا خواهند بود.

مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیسبوک، در یک کنفرانس مجازی در این‌باره گفت:

امیدوارم در آینده به‌عنوان یک شرکت متاورس دیده شویم و قصد دارم کار و هویت خود را با آنچه در حال ساخت آن هستیم، تطبیق دهم. ما اکنون به‌عنوان دو بخش مختلف به کسب‌و‌کار خود نگاه می‌کنیم و گزارش می دهیم؛ یکی برای خانواده اپ‌هایمان و دیگری برای تلاشی که در پلتفرم‌های آینده انجام می‌شود. حالا به‌عنوان بخشی از پروژه، زمان آن فرا رسیده است که یک برند جدید اتخاذ کنیم تا همه کارهایی را که انجام می‌دهیم در بر گیرد؛ تا منعکس کنیم چه کسی هستیم و قصد ساخت چه چیزی را داریم.

با توجه به پتانسیل‌های بالای فیس‌بوک و همچنین منابع مالی گسترده این شرکت، به نظر می‌رسد که باید منتظر یک بازیگر قدرتمند در حوزه متاورس‌ها باشیم. از طرف دیگر، فیس‌بوک با شرکت‌های مختلفی برای توسعه متاورس خود همکاری می‌کند و همین مسئله می‌تواند ابعاد این پروژه را گسترده‌تر کند.

بسیاری هم پروژه دییم (Deim)، ارز دیجیتال فیس‌بوک را به متاورس مرتبط می‌دانند و می‌گویند این استیبل کوین می‌تواند تعاملات مالی افراد در متاورس را دگرگون کند.

کاربردهای متاورس

همان طور که گفتیم، متاورس دنیایی مجازی است که کاربران می‌توانند در آن هر کاری که می‌خواهند انجام دهند. تا حدی می‌توان گفت که توسعه یک متاورس کامل، کار ما را در بسیاری از حوزه‌ها راحت‌تر می‌کند و حتی می‌تواند خیلی از روزمرگی‌های ما را به جهانی مجازی منتقل کند.

ملاقات‌های مجازی و قرارهای کاری

شما می‌توانید در متاورس شخصیتی با لباس دلخواه ایجاد و در جلسات و ملاقات‌های مجازی شرکت کنید. فیس‌بوک پیش‌تر به این حوزه وارد شده و هورایزن ورک‌رومز (Horizon Workrooms) را توسعه داده است. هورایزن ورک‌رومز یک سرویس واقعیت مجازی (Virtual Reality) و واقعیت ترکیبی (Mixed Reality) است که جلسات را خارج از چهارچوب سنتی برگزار می‌کند.

هدف این سرویس، ایجاد یک محیط دیجیتالی است که کاربران بتوانند آواتاری از خود بسازند و در قالب این آواتار با یکدیگر تعامل داشته باشند. تعاملات آنها در محیط مجازی همانند دنیای واقعی خواهد بود؛ یعنی اگر هورایزن ورک‌رومز بتواند به هدف اصلی خود برسد، دیگر خبری از هزینه‌های هنگفت اجاره‌بها برای شرکت‌ها نخواهد بود؛ چراکه دیگر نیازی به حضور کارکنان در زیر یک سقف نیست و همه آنها می‌توانند در قالب شخصیت‌هایی مجازی با یکدیگر تعامل داشته باشند.

کار روی توسعه سرویس‌های مشابه، در دوران کرونا سرعت بیشتری گرفت؛ چراکه بسیاری از شرکت‌ها تصمیم گرفتند به‌صورت دورکاری به فعالیت خود ادامه دهند و همین موضوع نیاز به نرم‌افزارها و زیرساخت‌های ارتباط از راه دور را بیش از پیش پررنگ کرد.

آموزش مجازی

شرکت‌های بسیاری در راستای پاسخ به نیازهای آموزش مجازی و کلاس‌های آنلاین، نرم‌افزارها و خدمات مختلفی را ارائه کردند. نرم‌افزارهای ارتباطی، نرم‌افزارهای تعیین کارایی و کیفیت تحصیل و همچنین ابزارهایی برای تعامل بیشتر در محیط آموزش مجازی، از جمله مواردی بودند که در دوران قرنطینه با رشد همراه شدند.

درست مانند مجازی‌‌کردن روند کسب‌وکارها و تعاملات در محیط کار، محیط آموزشی هم نیاز به تغییراتی بنیادی دارد و متاورس می‌تواند تا حد زیادی به تحقق این رویاها کمک کند. از جمله کاربردهای متاورس در حوزه آموزش مجازی، می‌توان به بازی‌سازی از روند آموزش و آموزش از راه دور از طریق تماس‌های ویدیویی اشاره کرد.

بسیاری از کارشناسان حوزه آموزش و فناوری می‌گویند دانشگاه‌ها و مدارسی که از امکانات دیجیتالی بهتری برخودار باشند، می‌توانند خیلی زود رشد کرده و به رهبران این حوزه تبدیل شوند.